![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2022/09/DSC09476-360x300.jpg)
Najtrudniej robi się zdjęcia w miejscach doskonałych
Z Pawłem Czarnecki rozmawiają Joanna Szumańska i Karolina Rychter. Zdjęcia i filmy: Paweł Czarnecki. Karolina Rychter: Kiedy zacząłeś robić zdjęcia? I od kiedy wiedziałeś,…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2022/09/PCZ_9980.00_58_12_02.Still002-360x300.jpg)
Kwestionariusz: Paweł Czarnecki
Z Pawłem Czarneckim rozmawia Joanna Szumańska. Video: Paweł Czarnecki.…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2022/09/PCZ_3830-360x300.jpg)
Praktyki Czytania w obiektywie
Praktyki Czytania mają już dwa lata. Bohaterem tego numeru jest artysta sztuk wizualnych Paweł Czarnecki, z którym od samego początku współtworzymy magazyn. Paweł jest autorem…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2022/09/DSC09361-360x300.jpg)
Świadkowie wymierania
Żyjemy w niezwykłych, mrocznych czasach. Nie tylko jesteśmy świadkami jednego z najrzadszych wydarzeń w historii życia na Ziemi – masowego wymierania gatunków – ale…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2022/07/Niekonczaca_sie_historisa_fot_Stolarska-39-360x300.jpg)
Stanęliśmy przed zadaniem nadania światu fantazji plastycznej formy
Rozmawiamy z Amadeuszem Nosalem, twórcą materiału video do spektaku „Niekończąca się historia”, który od 14 maja można oglądać w Teatrze Rampa w Warszawie. Zdjęcia:…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2022/07/DSC00445-360x300.jpg)
Czytam dziesięć książek naraz
Z Anną Stelą rozmawiają Joanna Szumańska i Karolina Rychter. Zdjęcia i filmy: Paweł Czarnecki. Joanna Szumańska: Chciałyśmy cię na początek zapytać o ulubione książki.…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2022/07/22_1-360x300.jpg)
Kwestionariusz: Anna Stela
Z Anną Stelą rozmawia Joanna Szumańska. Video: Paweł Czarnecki.…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2022/07/DSC00357-360x300.jpg)
Ścieżka dźwiękowa dorastania
„Piwo Cooler smakowało latem, a potem zniknęło. Rzeczy znikają, ludzie znikają, sekrety znikają, zostają po nich niewyraźne prześwity, przetarcia w głowie”[1] – pisze w…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2022/07/DSC00443-360x300.jpg)
Książki na wakacje
Do wakacyjnych Praktyk Czytania zaprosiliśmy twórców spektaklu o ratowaniu krainy fantazji. Nasi wspaniali rozmówcy: Anna Stela, Magdalena Miklasz i Amadeusz Nosal wprowadzą nas w…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2022/05/PCZ_9999-360x300.jpg)
Szansą dla muzeum archeologicznego może być sztuka współczesna
Z Moniką Stobiecką rozmawia Joanna Szumańska. Zdjęcia i video: Paweł Czarnecki. Joanna Szumańska: Jakie książki teraz czytasz? Monika Stobiecka: Muszę się pilnować, aby nie…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2022/05/PCZ_0035-360x300.jpg)
Kwestionariusz: Monika Stobiecka
Z Moniką Stobiecką rozmawia Joanna Szumańska. Video: Paweł Czarnecki.…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2022/05/Zrzut-ekranu-2022-05-31-o-20.35.50-360x300.png)
Czytanie: „Pieśń Ziemi”
Fragment książki „Pieśń Ziemi. Rdzenna mądrość, wiedza naukowa i lekcje płynące z natury” Robin Wall Kimmerer w przekładzie Moniki Bukowskiej czyta Monika Stobiecka. Video: Paweł…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2022/05/PCZ_0027-360x300.jpg)
Wrażliwość na ślady i ruiny
Bohaterką majowych Praktyk Czytania jest archeolożka i historyczka sztuki, Monika Stobiecka. Opowiada nam o swojej koncepcji krytycznego muzeum archeologicznego, o wrażliwości na materialność i…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2022/05/KUCHNIA-okladka-1-360x300.png)
Wyobraźnia kulinarna
Jesienią 2021 roku Anda Rottenberg, znana krytyczka i kuratorka sztuki oraz pisarka, wydała książkę kulinarną. Publikacja została przyjęta z wielkim entuzjazmem, pierwszy nakład rozszedł…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2022/05/PCZ_9981-360x300.jpg)
Dramat władzy
We wtorkowy deszczowy wieczór, 24 maja, obejrzałam Marię Stuart w inscenizacji Teatru Narodowego w Warszawie. W Sali Bogusławskiego kurtyna była już rozsunięta. Szukając swojego…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2022/04/DSC09131-scaled-e1651316436728-360x300.jpg)
Smaczna lektura
Z Moniką Milewską rozmawiają Joanna Szumańska i Karolina Rychter. Zdjęcia i filmy: Paweł Czarnecki. Karolina Rychter: Chciałyśmy zacząć od pytania o Pani najnowszą książkę,…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2022/04/DSC09203-1-360x300.jpg)
Związki kuchni i historii
W swojej książce Ślepa kuchnia historyczka i antropolożka Monika Milewska pisze, że słowo „smacznego” w czasach komunizmu w Polsce było bardzo często odczytywane jako…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2022/04/DSC09146-360x300.jpg)
Czytanie: „Ślepa kuchnia”
Fragment swojej książki „Ślepa kuchnia. Jedzenie i ideologia w PRL” czyta Monika Milewska. Video: Paweł Czarnecki.…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2022/04/IMG_2325-scaled-e1651314170546-360x300.jpg)
Materialność bytów ze słów, labirynt pamięci
Pożegnanie z biblioteką Alberta Manguela, znanego bibliofila, autora słynnej Mojej historii czytania, a w młodości lektora ociemniałego Borgesa, to dla nas książka idealna. To,…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2022/03/PCZ_9535-360x300.jpg)
Obie moje książki dla dzieci wyrastają z chęci upomnienia się o słabszych, wykluczonych
Z Krzysztofem Łapińskim rozmawiają Joanna Szumańska i Karolina Rychter. Zdjęcia i filmy: Paweł Czarnecki. Joanna Szumańska: Książka papierowa czy jej elektroniczna wersja? Co zazwyczaj…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2022/03/pc2-360x300.jpg)
Czytanie: „Świnia Malwina”
Fragment swojej książki „Świnia Malwina” czyta Krzysztof Łapiński. Video: Paweł Czarnecki.…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2022/03/pc1-360x300.jpg)
Kwestionariusz: Krzysztof Łapiński
Z Krzysztofem Łapińskim rozmawia Karolina Rychter. Video: Paweł Czarnecki.…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2022/03/PCZ_9572-360x300.jpg)
Filozofia na trudne czasy
Marcowe Praktyki Czytania ukazują się po dwumiesięcznej przerwie. Pod koniec lutego byłyśmy zbyt wstrząśnięte wojną w Ukrainie; wszystko co planowałyśmy wydało się nagle nieważne,…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2022/03/IMG_0461-360x300.jpg)
Podróż archiwalna śladami Jeana Fabre’a
Historyka Piotra Skowrońskiego pytamy o szczegóły pracy nad redakcją naukową biografii Stanisława Augusta Poniatowskiego Jeana Fabre’a. Fot. Aneta Czarnecka. Praktyki Czytania: Na początek chciałybyśmy…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2022/01/20220121_160753-360x300.jpg)
Przez dziesięciolecia to, że scenografami w teatrach lalek byli niekiedy artyści z najwyższej półki było kwestią niedoszacowaną
Z Kamilem Kopanią rozmawia Joanna Szumańska. Zdjęcia i video: Paweł Czarnecki. Joanna Szumańska: Jakich dramatopisarzy czyta Pan najchętniej? I czy woli Pan dramat czytać…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2022/01/272211634_4807174486037400_1080731725120274028_n-360x300.jpg)
Czytanie: „Noce paryskie”
Fragment „Nocy paryskich” Réstifa de la Bretonne przekładzie Jolanty Sell czyta Kamil Kopania. Video: Paweł Czarnecki.…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2022/01/272238250_881973172469729_5294879166247258532_n-360x300.jpg)
Kwestionariusz: Kamil Kopania
Z Kamilem Kopanią rozmawia Joanna Szumańska. Video: Paweł Czarnecki.…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2022/01/PCZ_8757-360x300.jpg)
Teatry lalek
Styczniowe Praktyki Czytania krążą wokół historii sztuki i historii teatru, ponieważ naszym gościem jest Kamil Kopania. Naszego gościa pytamy o rytuały związane z książkami,…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2021/12/269612609_1887207438130392_5610645106500785698_n-1-360x300.jpg)
Jestem romantykiem, jak każdy Polak
Z Maksem Wolskim rozmawia Karolina Rychter. Karolina Rychter: Co było impulsem do napisania „Nicusia”? Skąd pomysł na książkę? Maks Wolski: Książka wzięła się z…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2021/12/Jan_Davidsz._de_Heem_-_Still-Life_of_Books_-_WGA11266-360x300.jpg)
Kwestionariusz: Maks Wolski
Karolina Rychter.: Jaka jest pierwsza książka, którą pamiętasz? M.W.: Pierwsza książka, którą pamiętam to „Kubuś Puchatek”, którego mi mama przeczytała i przeczytała mi go…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2021/11/Zrzut-ekranu-2021-11-30-o-22.08.41-360x300.png)
Kwestionariusz: Marcin Gałązka
Z Marcinem Gałązką rozmawia Karolina Rychter. Video: Paweł Czarnecki.…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2021/11/Zrzut-ekranu-2021-11-30-o-21.56.23-360x300.png)
Czytanie: „Pustelnik z Krakowskiego Przedmieścia”
Fragment „Pustelnika z Krakowskiego Przedmieścia” Andrzeja Dobosza czyta Marcin Gałązka. Video: Paweł Czarnecki.…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2021/11/PCZ_0265-360x300.jpg)
W zasadzie za każdą z książek, które stoją tutaj na półkach, kryje się jakieś dobro
Z Marcinem Gałązką, właścicielem Antykwariatu Zakładka, rozmawiają Joanna Szumańska i Karolina Rychter. Zdjęcia i video: Paweł Czarnecki. Joanna Szumańska: Chciałybyśmy zapytać o miejsce, w…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2021/11/PCZ_0251-360x300.jpg)
W poszukiwaniu nowych sposobów myślenia
Coś się zmieniło. Bardzo długo nie zwracaliśmy uwagi na powoli zachodzące zmiany i nagle obudziliśmy się w zupełnie innym świecie. Świecie zniszczonym, zbliżającym się…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2021/11/PCZ_0313-360x300.jpg)
Czytanie:„Henryk Kazimierowicz. Ksiądz z nienapisanej sztuki Witkacego”
Przemysław Pawlak czyta fragment swojej książki „Henryk Kazimierowicz. Ksiądz z nienapisanej sztuki Witkacego”. Video: Paweł Czarnecki.…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2021/10/246837040_604934023977665_2022917195684498213_n-e1635712210919-360x300.jpg)
Zrozumieć kondycję świata
Październikowe Praktyki Czytania krążą wokół mistrza ze Stratfordu. Gościem nowego numeru jest Agata Grenda, dyrektorka Gdańskiego Teatru Szekspirowskiego, którą pytamy między innymi o pierwsze…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2021/10/Dyrektorka-GTS-Agata-Grenda_fot.-Maciek-Wróblewski_Werbrand_edit2-360x300.jpg)
Szekspir oszałamia wyobraźnią
Rozmowa z Agatą Grendą, dyrektorką Gdańskiego Teatru Szekspirowskiego. Praktyki Czytania: Pierwsza książka z dzieciństwa, którą pani pamięta? Agata Grenda: Książka, którą zapamiętałam najbardziej to…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2021/10/IMG_2555-360x300.jpg)
Snobujemy się na „Hamleta” czy „Króla Leara”, nie dostrzegając ich ludycznej strony
Rozmowa z filozofem Piotrem Augustyniakiem. Praktyki Czytania: Jakie są najważniejsze książki w pana życiu? Piotr Augustyniak: Przewrotnie może powinienem powiedzieć, że te które napisałem…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2021/10/250247975_6756403217703443_1395849273663589168_n-e1635713304849-360x300.jpg)
Odzyskać czytelność świata
Tomek Szerszeń w rozmowie dla Praktyk Czytania w maju tego roku mówił, że w dzieciństwie jego ulubioną lekturą było Ogniem i mieczem Sienkiewicza. Swoją…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2021/09/222-360x300.jpg)
Czytanie: Waserwaga
Xawery Stańczyk czyta swój wiersz „Waserwaga” z tomu „Mowa nienawiści”. Video: Paweł Czarnecki…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2021/09/333-360x300.jpg)
Czytanie: „Wabiła się Nędza”
Xawery Stańczyk czyta swój wiersz „Wabiła się Nędza” z tomu „Mowa nienawiści”. Video: Paweł Czarnecki.…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2021/09/0E1A2674-360x300.jpg)
Szukam takiej literatury, która stawia opór
Z Xawerym Stańczykiem rozmawia Karolina Rychter. Zdjęcia: Paweł Czarnecki w Kawiarnia Czytelnik Nowe Wydanie. Karolina Rychter: „Mowa nienawiści” to twój trzeci tom poetycki. Jak…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2021/09/0E1A2781-360x300.jpg)
Kwestionariusz: Xawery Stańczyk
Z Xawerym Stańczykiem rozmawia Karolina Rychter. Video: Paweł Czarnecki.…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2021/09/0E1A2707-360x300.jpg)
Poezja jako mocna i skondensowana forma przekazu
Bohaterem wrześniowych Praktyk Czytania jest Xawery Stańczyk, poeta, naukowiec, badacz współczesnej kultury, którego tom poetycki „Mowa nienawiści” na dniach ukaże się nakładem Staromiejskiego Domu…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2021/08/PCZ_2315-360x300.jpg)
Kot Behemot jest łobuzem
Z Agnieszką Makowską rozmawiają Joanna Szumańska i Karolina Rychter. Zdjęcia: Paweł Czarnecki w Kawiarnia Czytelnik Nowe Wydanie. Joanna Szumańska: Czy masz fragmenty albo cytaty…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2021/08/YT_thumbnail_2-360x300.jpg)
Kwestionariusz: Agnieszka Makowska
Z Agnieszką Makowską rozmawia Joanna Szumańska. Video: Paweł Czarnecki.…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2021/08/YT_thumbnail_1-360x300.jpg)
Czytanie: „Wszyscy jesteśmy foliarzami!”
Fragment ,,Wszyscy jesteśmy foliarzami!” Adama Miklasza czyta Agnieszka Makowska. Video: Paweł Czarnecki.…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2021/08/PCZ_2295-360x300.jpg)
Cały rok czytania
31 sierpnia ukazał się pierwszy numer Praktyk Czytania. Przez ten rok udało nam się trochę przeczytać, trochę napisać, a przede wszystkim jednak – porozmawiać…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2021/07/PCZ_0627-scaled-e1627755808557-360x300.jpg)
Zawsze bardzo lubiłem czytać pastisze
Z Grzegorzem Uzdańskim rozmawia Karolina Rychter. Zdjęcia: Paweł Czarnecki. Karolina Rychter:,, Nowe wiersze sławnych poetów” niedawno ukazały się w formie książkowej, są pięknie wydane,…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2021/07/PCZ_0658-scaled-e1627754054890-360x300.jpg)
O twórczych zabawach stylem i o korzyściach z pieszych wędrówek
W lipcowych Praktykach Czytania pomimo zapracowania próbujemy uderzyć w ton lżejszy i wakacyjny. Rozmawiamy z Grzegorzem Uzdańskim autorem wspaniałych, przenikliwych, ale przede wszystkim niezwykle…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2021/06/PCZ_0490-360x300.jpg)
Mam takie cytaty z „Mistrza i Małgorzaty” Michaiła Bułhakowa, które zawsze powtarzam w trudnych chwilach mego życia, aby dodać sobie animuszu
Z prof. Marią Jolantą Olszewską rozmawia Joanna Szumańska. Fot. Paweł Czarnecki Joanna Szumańska: Jakie są pierwsze książki z dzieciństwa, które Pani Profesor pamięta? Maria…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2021/06/mq2.jpeg)
Kwestionariusz: Maria Olszewska
Z prof. Marią Olszewską rozmawia Joanna Szumańska. Video: Paweł Czarnecki…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2021/06/PCZ_0515-360x300.jpg)
Nieustająca lektura
W czerwcowych Praktykach Czytania rozmawiamy z osobą, która o literaturze wie wszystko i potrafi o niej arcyciekawie opowiadać, czyli z prof. Marią Olszewską z…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2021/05/PCZ_9890-1-360x300.jpg)
Utopijne sny, pamięć przemocy
Punktem wyjścia majowych Praktyk Czytania jest wydana niedawno książka Oświecenie, czyli tu i teraz, wymyślona i zredagowana przez Tomasza Szerszenia i Łukasza Rondudę, która…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2021/04/BIEL3303-360x300.jpg)
Czytanie oswaja rzeczywistość
Z Magdaleną Miklasz rozmawia Joanna Szumańska. Fot. Krzysztof Bieliński, spektakl ,,Pani Dalloway” w Teatrze Dramatycznym Joanna Szumańska: Twoja ,,Pani Dalloway” jest pierwszą w Polsce…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2021/03/PCZ_4315-360x300.jpg)
Przyjaciele Gertrude Stein
Wydana w 1933 roku „Autobiografia Alice B. Toklas” niemal natychmiast przyniosła Gertrude Stein światową sławę i spore pieniądze. Oczywiście już przedtem była postacią znaną…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2021/02/0E1A2762-360x300.jpg)
Shakespeare nigdy nie zawodzi
Z Emilią Olechnowicz rozmawiają Joanna Szumańska i Karolina Rychter Fot. Paweł Czarnecki w księgarni ,,Jak wam się podoba” Joanna Szumańska: Chciałyśmy zacząć od pytania,…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2021/02/0E1A2805-360x300.jpg)
Arcytekst i promienie słoneczne
Co można nowego można jeszcze powiedzieć o Shakespearze, niedościgłym geniuszu, dostojnym centrum literackiego kanonu? W lutowych Praktykach Czytania zastanawiamy się nad tym z Emilią…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2021/01/0E1A7791-1-360x300.jpg)
Jedna bibliografia odsyła do drugiej bibliografii
Z Łukaszem Modelskim rozmawia Karolina Rychter Fot. Paweł Czarnecki Karolina Rychter: Chciałam zacząć od cytatu z Harolda Blooma. Bloom pisał, że ,,czasu mamy tyle,…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2020/12/PCZ_7932-360x300.jpg)
Czytam, bo szukam pytań
Z Łukaszem Lewandowskim rozmawiają Joanna Szumańska i Karolina Rychter Zdjęcia i video: Paweł Czarnecki w księgarni ,,Jak wam się podoba” Joanna Szumańska: Chciałybyśmy zacząć…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2020/12/PCZ_8431-360x300.jpg)
Literackie wspomnienia
Przewodnią myślą grudniowych Praktyk Czytania są wspomnienia, które często kojarzą się z nostalgią, z tęsknotą za przeszłością i utraconym szczęściem. Termin ,,nostalgia” pochodzi od…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2020/12/131972439_1182894172113431_3578217206043879067_n-360x300.jpg)
Kwestionariusz: Łukasz Lewandowski
Z Łukaszem Lewandowskim rozmawiają Joanną Szumańska i Karolina Rychter. Video: Paweł Czarnecki…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2020/11/YT_thumbnail_2-360x300.jpg)
Kwestionariusz: Przemysław Pawlak
Z Przemysławem Pawlakiem rozmawia Joanna Szumańska. Video: Paweł Czarnecki…
![fot. Paweł Czarnecki](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2020/10/0E1A3497-360x300.jpg)
Nieograniczona wyobraźnia
Z Oskarem Hamerskim rozmawia Joanna Szumańska. Zdjęcia: Paweł Czarnecki. Joanna Szumańska: Jak wyglądało Twoje pierwsze spotkanie z książką „Locus Solus”? Oskar Hamerski: Trafiłem na…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2020/10/Les_fleurs_animées_Tome_1_...Grandville_1803-1847_bpt6k6503127b_244-360x300.jpeg)
Twórczy duch pisania
Trzeci numer Praktyk Czytania skupia się na zagadnieniach twórczego pisania. Zastanawiamy się, z czym się ono łączy i czy w pisarstwie chodzi o to,…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2020/09/PCZ_0386-360x300.jpg)
O wolności jako zamierzonych błędach
W drugim numerze Praktyk Czytania krążymy wokół tematu wolności. Literatura jest przestrzenią wolności. Pozwala oderwać się od męczącego i ograniczającego ,,ja” oraz ,,tu” i…
![](http://praktykiczytania.pl/wp-content/uploads/2020/08/PCZ_0127-360x300.jpg)
Jak zaczynamy?
Z dużą tremą, mocno bijącym sercem, ale przede wszystkim ogromną radością startujemy z naszymi Praktykami Czytania. Czym będą? Przede wszystkim magazynem o literaturze, książkach,…